ناکامی «مسکن مهر» در تأمین اهداف

سال 86 دولت نهم، طرح مسکن مهر را برای کنترل بازار و با هدف خانه‌دار کردن گروه‌های کم درآمد در دستور کار قرار داد، اما با گذشت 10 سال از این طرح با وجود اینکه مسکن مهر بیشترین هزینه ساخت مسکن و تسهیلات بانکی را به خود اختصاص داد نتوانست به اهداف خود برسد و....

حتی به خاطر تأمین هزینه‌های مورد نیاز این طرح، که حدود 50 هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی قرض گرفته شد، پرداخت تسهیلات مسکن اکنون با کمبود منابع مواجه است.«اینکه تنها یک ساختمان دیوار دار و سقف دار ساخته شود بدون آنکه نیازمندی‌هایی مثل امنیت، بهداشت، آموزش، آب، برق، گاز و غیره در نظر گرفته شود درست نیست. مردم چطور می‌توانند از ساختمانی که در بیابان ساخته و رها شده استفاده کنند، بنابراین برای حل مسأله مسکن باید راه صحیح را انتخاب کنیم.» این را حسن روحانی رئیس جمهوری در جمع مدیران بنیاد مسکن به مناسبت سالروز تأسیس این بنیاد عنوان کرد. رئیس جمهوری همچنین از زمان آغاز به کار دولت در نقد مسکن مهر با انتقاد از انتشار بی‌پشتوانه اسکناس در دولت پیشین، تأکید کرد که ۴۴ درصد کل پولی که در تاریخ ایران چاپ شده در مسکن مهر خرج شده که این هزینه دلیل 40 درصد از تورم اوج گرفته در سال‌های گذشته است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایران ، اعطای تسهیلات خرید مسکن کوچک، پرداخت وام ودیعه مستأجران کم درآمد، ساخت و عرضه مسکن اجاره‌ای و مسکن کوچک واگذاری حق بهره‌برداری از زمین و تشکیل صندوق‌های اعتباری ملی و محلی از برنامه‌های طرح تأمین مسکن اقشار کم درآمد بود که در طرح جامع مسکن از سال 83 تدوین آن آغاز شد اما این برنامه‌ها دستخوش تغییرات زیادی شد و از میان آن مسکن مهر سر درآورد که آن هم با طرح اولیه کاملاًمتفاوت بود؛ با اینکه در طرح جامع مسکن قرار بود سالانه 50 هزار واحد مسکونی برای اقشار کم درآمد ساخته شود اما افزایش این تعداد به بیش از 2 میلیون مسکن مشکلات زیادی را ایجاد کرد.

 مشکلات جانمایی
با آغاز تحویل مسکن مهر مشکلات این طرح بیشتر نمایان شد. یکی از مهم‌ترین مشکلات مسکن مهر که باعث مشکلات بعدی شد جانمایی آن بود که این واحدها در جاهایی ساخته شده‌اند که قابل سکونت نبوده‌اند و تأمین زیرساخت‌ها مانند آب و برق برای مسکن مهر مشکل ساز شد. ساخت مسکن مهر عمدتاً در حاشیه شهرها قرار داشت که امکانات زیربنایی نداشت. علاوه بر آب و برق، پیش‌بینی بسیاری از زیرساخت‌ها مانند درمانگاه، مدرسه و دیگر نیازهای اولیه نیز در این مکان‌ها نشده بود؛ به همین خاطر انتقادها نسبت به این طرح زیاد شد.  تأمین زیرساخت‌های مسکن مهر به خاطر دوری این مسکن‌ها از شهرها هزینه‌ها را چند برابر کرد طوری که دولت قبل نتوانست تعهد خود را برای تحویل تمام واحدها در سال 91 عمل کند. موضوع مهم‌تر اما تحویل واحد‌ها بدون تأمین آب و برق و دیگر امکانات بود. دولت یازدهم مجبور شد علاوه بر واحدهای باقیمانده مسکن مهر، تأمین آب و برق مسکن‌های واگذار شده را نیز برعهده بگیرد و هزینه‌های آن را در همین دولت بپردازد.  علیرضا سرحدی کارشناس مسکن در گفت‌وگویی علت نارضایتی مردم از مسکن مهر را مربوط به مکان‌یابی عنوان می‌کند و می‌گوید: دولت مکان‌هایی را برای ساخت مسکن مهر در نظر گرفته است که عملاً گروهی از مردم حاضر نیستند برای سکونت آنجا را انتخاب کنند. به منظور پیشگیری از به وجود آمدن مشکلات بیشتر قبل از تکمیل طرح‌ها، زیرساخت‌هایی از جمله درمانگاه، کلانتری، مسجد، مدرسه، آب و برق و گاز باید تکمیل شود.

 چند برابر شدن هزینه ها
مسکن مهر که قرار بود با قیمت کم، اقشار کم درآمد را صاحب خانه کند برعکس به بازاری تبدیل شد که دلالان بیشترین سود را از آن به جیب زدند و متقاضیان واقعی متضرر اصلی شدند. افزایش قیمت مسکن در سال 91 باعث شد هزینه‌های ساخت مسکن مهر بسیار بالا برود و واحدی که قرار بود با آورده حدود 15 میلیون از طرف خریدار به علاوه حدود 25 میلیون وام بانکی به او واگذار شود ناگهان قیمت آن چند برابر شد و متقاضیان کم درآمد نتوانستند از عهده هزینه‌ها برآیند. دلالان با استفاده از این فرصت واحدهای نیمه کاره را از مالکان با قیمت‌های بسیار کم خریدند و بعد از تکمیل آن را چند برابر قیمت فروختند.  یکی از متقاضیان واحدی را در یکی از سایت‌های مسکن مهر در شهرهای اطراف تهران خریداری کرده که هنگام قرارداد 120 متری و سه‌خوابه معرفی‌شده اما حالا قرار است یک آپارتمان 84 متری دوخوابه و نیمه‌کاره به او تحویل داده شود. متقاضی دیگری می‌گوید: در ابتدای ثبت‌نام که اوایل سال 91 بود، قرار شد تا اردیبهشت 92 در پنج قسط مبلغ 32‌میلیون‌تومان پرداخت کنیم، بعد از آن اعلام کردند چون مسکن مهر ‌گران شده است، 10‌میلیون‌تومان گران کرده‌ایم.

یکی از مالکان که واحد خود را سال 92 در فاز سه شهر پردیس تحویل گرفته و برگه تسویه کامل از شرکت عمران این شهر را نیز دارد می‌گوید: امسال به دلیل مشکلات مالی مجبور شده واحد خود را زیر قیمت بفروشد و اکنون که به مراحل پایانی فروش رسیده شرکت عمران این شهر به او اعلام کرده باید 5 میلیون تومان بابت افزایش هزینه‌ها بپردازد. او می‌گوید: چرا شرکت عمران بعد از 3 سال می‌خواهد دوباره از او پول بگیرد در حالی که هیچ توضیحی به او در مورد دلیل پرداخت این پول داده نمی‌شود و اینکه چرا سال 92 برگ تسویه کامل به او داده شده ولی الان عنوان می‌کنند که باید مبلغ اضافه بپردازد. در حالی که بیشترین بار افزایش هزینه‌ها را مالکان و متقاضیان بر دوش دارند دلالان با خرید واحدها به قیمت پایین و فروش همان واحد با قیمت بالاتر بیشترین سود را از مسکن مهر به جیب می‌زنند.

 مشکلات اجتماعی مسکن مهر
جدا از مشکلاتی مانند جانمایی، مشکلات زیرساختی، افزایش هزینه‌ها و تأخیر در تحویل واحد‌ها، کارشناسان معتقدند مشکلات اجتماعی مهم‌ترین موضوعی است که بعد از تحویل واحدها و ساکن شدن مردم در آنها در مسکن مهر بروز می‌کند. اینکه انبوهی واحد در مکانی دور از شهر فقط برای اقشار ضعیف ساخته شود مشکلات اجتماعی زیادی برای ساکنان ایجاد می‌کند به همین دلیل گروهی از مالکان حاضر نیستند در واحدها مستقر شوند و حاضرند ملک خود را با قیمت کمتر بفروشند. 

پیروز حناچی معاون وزیر راه و شهرسازی در گفت‌و‌گویی می‌گوید: پس از جنگ جهانی دوم تعداد زیادی از این نوع مسکن‌ها در اروپا ساخته شد، اما مشکلات اجتماعی ناشی از توسعه این مناطق موجب تخریب این مسکن‌ها شد اما ما باید با استفاده از آن تجربه و راهکارهای مؤثر از مشکلات اجتماعی مسکن مهر جلوگیری کنیم.  همه این مشکلات موجب شد تا دولت اعلام کند با تکمیل و واگذاری واحدهای باقیمانده مسکن مهر پرونده این طرح بسته می‌شود و برنامه‌های کارشناسی و به روز برای بخش مسکن بویژه برای خانه دارشدن طبقه متوسط و ضعیف جامعه را اجرا می‌کند. دولت تأکید دارد که واحدهایی که برای این قشرها ساخته می‌شود باید در درون شهرها و در کنار سایر اقشار باشد نه اینکه قشر خاصی را به مکانی جدا شده از شهر انتقال داد.